Oorzaken, OP methodes
Bij honden komt het meestal uit het niets: tijdens het springen of spelen geeft de hond een gil, gaat kreupel lopen, en loopt soms op maar drie poten. De pijn is duidelijk. De diagnose bij de dierenarts: een gescheurde kruisband. Wat, zomaar tijdens het spelen? Ja, want bij honden heeft de kruisbandscheur meestal een langere, onopgemerkte voorgeschiedenis.
Anatomie en mechanica van de kruisbanden
Het bewegingsapparaat van de hond bestaat uit botten die het lichaam zijn vorm geven. Zij dragen het gewicht en maken beweging met de gewrichten mogelijk. Om de gewrichten op hun plaats te houden, worden de botten bijeengehouden met pezen en ligamenten. Dit voorkomt dat het gewricht overrekt of verdraait. De impuls voor beweging komt van de achterhand, als de hond zijn achterpoten onder het lichaam plaatst en het naar voren duwt.
Het gewricht van het spronggewricht is uiterst belangrijk voor de beweging van de hond: Het verbindt de beenderen van het dijbeen (femur) en het onderbeen (tibia), die stevig bijeen worden gehouden door een gewrichtskapsel en de ligamenten. De kruisbanden bevinden zich aan de binnenkant van de knie en hechten zich aan de botten van het boven- en onderbeen. De voorste kruisband loopt van de achterkant van het dijbeen naar de voorkant van het onderbeen. De achterste kruisband hecht andersom. Zo kruisen ze elkaar, waaraan ze hun naam te danken hebben. De voorste kruisband bestaat uit twee delen, waarbij het voorste deel altijd onder spanning staat en dus bijzonder wordt belast. Beide kruisbanden houden het kniegewricht als elastiekjes in de juiste positie: zij voorkomen dat het dijbeen van het scheenbeen glijdt, vooral bij een voorwaartse beweging, die grote schuifkrachten opwekt. Niettemin zijn de kruisbanden soepel genoeg om het gewricht tot op zekere hoogte te laten bewegen. Zij worden gesteund door de ligamenten van de knieschijf, die ook aan beide botten vastzitten.
De anatomie van de knie van de hond is in grote lijnen vergelijkbaar met die van de mens. De belasting op de knie van de hond is echter anders dan bij ons: ons bovenbeen en onderbeen staan loodrecht op elkaar. Bij het lopen op vier poten staan de boven- en onderbeenderen bij de hond in een steilere hoek ten opzichte van elkaar. Alsof we altijd een beetje door de knieën zouden gaan. Het steunvlak van het dijbeen loopt dus schuin naar achteren. Als de hondenpoot wordt belast, komt er druk op het kniegewricht. De helling van het gewrichtsoppervlak duwt het dijbeen naar achteren. Vooral de voorste kruisband voorkomt dit: Het houdt de botten in positie en gaat de stuwkracht tegen. De druk voor voorwaartse beweging is geabsorbeerd. Door deze specifieke verrekking is het meestal de voorste kruisband die bij honden scheurt.
De oorzaken
Bij ons mensen scheurt de kruisband meestal door een trauma, zoals een ski-ongeluk of tijdens een voetbalwedstrijd. Bij honden kan trauma ook de oorzaak zijn. Toch komen kruisbandscheuren bij honden veel vaker voor bij normale belasting. Een sprong, een draai of tijdens het rennen. Normaal stoort dit de gewrichtsbanden niet, daar zijn ze voor gemaakt. Dus om te kunnen scheuren, moeten de ligamenten al voorbeschadigd zijn.
Micro-verwondingen uit het verleden
Deze degeneratieve vorm komt helaas vaak voor bij honden. Micro-verwondingen aan de ligamenten, bijvoorbeeld, laten littekens na. Hierdoor worden de gewrichtsbanden vezelig en gaan na verloop van tijd rafelen. De stabiliteit van de gewrichtsbanden neemt af tot uiteindelijk de gewrichtsband scheurt. Voor een deel zijn ouderdomsverschijnselen de oorzaak, maar ook jonge honden worden erdoor getroffen.
Gewicht
Er is een verband met gewicht: hoe groter en zwaarder de hond, hoe groter de kans op een scheuring van de kruisband. Dit geldt voor zware rassen, maar vooral voor honden met overgewicht. De lichaamsbouw is niet ontworpen voor jaren van overgewicht. Overmatige overbelasting zal het gevolg zijn.
Gebrek aan beweging
Bovendien, rust roest. Minder actieve honden hebben er vaker last van. Maar ook een overbelasting door overdreven en/of verkeerde training kan tot een scheur leiden. Positieafwijkingen in de achterbenen, zoals HD, kunnen ook leiden tot een kruisbandscheur als gevolg van een zwakke houding en de daaropvolgende overbelasting.
Voeding
Factoren voor de degeneratie van de kruisband kunnen ook in de voeding worden gevonden. Als het lichaam een tekort heeft aan belangrijke voedingsstoffen, zullen de gewrichtsbanden daar ook onder lijden. Een natuurlijke, gevarieerde en op de soort afgestemde voeding houdt het hele lichaam fit. Alle noodzakelijke mineralen, vitaminen en spoorelementen moeten in organische vorm aanwezig zijn, zodat het lichaam ze goed kan opnemen.
Er zijn specialisten onder de voedingsstoffen: Magnesium, silicium, koper, selenium, molybdeen en mangaan zijn belangrijk voor de vorming van de vezels van het ligamentaire apparaat. Het spoorelement silicium is bijzonder belangrijk voor de elasticiteit en de sterkte van de ligamenten. Het ondersteunt aanzienlijk de toevoer van voedingsstoffen en de ontgifting van de vezels. Bovendien bindt silicium water, zonder welke de stofwisseling niet goed kan functioneren, ook aan de gewrichtsbanden. Als het lichaam een tekort aan voedingsstoffen heeft, gaat de degeneratie van de ligamenten sneller.
Medicatie
Ook geneesmiddelen kunnen een negatieve invloed hebben op de gewrichtsbanden, zoals bepaalde antibiotica (middelen zoals danofloxacine, enrofloxacine, ibafloxacine, marbofloxacine, orbifloxacine of pradofloxacine). Zij remmen de rijping van collageen en tasten daardoor de sterkte van de ligamenten aan.
Chronische ziekten
Als er reeds chronische aandoeningen van het kniegewricht bestaan, zoals artrose of artritis, kunnen de gewrichtsbanden worden aangetast door de ontstekingsprocessen in het gewricht.
Patella luxaties, d.w.z. het herhaaldelijk “eruit springen” van de knieschijf, kunnen ook een reden zijn voor een kruisbandscheur. De stabiliteit van het gewricht is verminderd, wat de kruisbanden moeten opvangen.
Hormonen
Hormonen hebben ook invloed op de ontwikkeling van de ligamenten. Testosteron bevordert het bindweefsel met vezelversteviging. Testosteron wordt ook geproduceerd door de eierstokken bij teven. Normale en vooral vroeg gecastreerde honden en teven hebben dus vaker problemen met de kruisbanden dan niet-gecastreerde dieren.
Dus sommige factoren van onze moderne maatschappij bevorderen een kruisband scheuring. Bij honden is het een wijdverbreide ziekte geworden, waaraan wij ons deel bijdragen.
Als de kruisband aan één kant scheurt, is de andere knie vaak ook snel aangedaan. Enerzijds kan dit te wijten zijn aan de beschermende houding en dus aan de overbelasting van de andere knie, anderzijds aan de progressieve degeneratie. Dit stopt niet bij de andere knie. In de helft van de gevallen veroorzaken de veranderde mechanismen in het kniegewricht ook meniscusschade.
Diagnose kruisband scheuring
Een volledige scheur uit zich bij de hond in pijn en kreupelheid tot volledige immobilisatie van het achterbeen. Dit komt vooral voor als de meniscus ook aangetast is. De spieren van het aangedane been worden aangetast door de beschermende houding. Een gedeeltelijke scheur kan echter verborgen zijn: soms likt de hond alleen van tijd tot tijd. Soms alleen in een bepaald tempo. Tussendoor kan hij weer normaal lopen. Sommige honden hebben problemen om op te staan en moeten naar binnen lopen. De honden zitten zijwaarts, met “gestrekt been”, omdat zij de knie niet goed kunnen buigen. Vaak is er sprake van zwelling van het kniegewricht en pijn bij maximale buiging of strekking van het been. Neem bewegingsproblemen daarom niet licht op. Vooral niet als ze zich steeds weer voordoen!
De diagnose van een volledige kruisbandscheur wordt gesteld door het afnemen van de “schuifladetest”: als de gescheurde kruisband de schuifbeweging van de botten niet meer verhindert, kan het dijbeen naar achteren worden geschoven en het onderbeen als een lade naar voren stappen. De therapeut kan dit effect controleren. Het wordt beschouwd als afdoende voor een kruisband scheuring. Indien mogelijk moet deze methode onder korte verdoving worden uitgevoerd om het dier de optredende pijn te besparen en de spieren te ontspannen.
De tibiale compressie test kan de diagnose bevestigen. Hierbij wordt het kniegewricht gestrekt en het spronggewricht gebogen, zodat de trekkracht van de gewrichtsbanden het schuiflade-effect veroorzaakt. Extra röntgenfoto’s zullen een effusie in de knie aantonen, maar dat is diagnostisch niet echt nodig. Maar mogelijke artrose kan ermee aan het licht komen. Arthroscopie, of diagnostische chirurgie, kan een gedeeltelijke scheur bevestigen. Het mag echter alleen worden gebruikt wanneer alle andere diagnostische mogelijkheden zijn onderzocht en andere ziekten veilig kunnen worden uitgesloten. Het openen van een gewricht brengt altijd veel risico’s met zich mee.
Behandelingsmogelijkheden
Als de kruisband ingescheurd of afgescheurd is, moet er iets gedaan worden. Dierenartsen adviseren dan zo snel mogelijk te opereren omdat er artrose kan ontstaan: Door de verschoven stand gaan de gewrichtsvlakken tegen elkaar schuren, ontsteken en botwoekeringen vormen. Dit kan ook gebeuren bij gedeeltelijke scheuren van de pees. Andere opties zijn conservatieve therapie zonder operatie, waarbij de nadruk ligt op het zelfgenezend vermogen van het lichaam, en ondersteuning met bandages.
Operaties aan de kruisband
Er zijn veel verschillende manieren om een kruisband te opereren. De ideale operatie bestaat niet, anders zou alleen dit gebruikt worden. Het moet individueel aan de hond worden aangepast. Drie chirurgische methoden worden hier gepresenteerd.
Operationeel naar de Meutstege methode
Voor kleine honden van minder dan 10 kg wordt vaak een ligamentvervanging met endogene of synthetische vezels aanbevolen. Voor zwaardere of zeer beweeglijke honden is de belasting op de vezels te groot en scheuren zij te snel. Bij de “operatie volgens Meutstege” wordt de kruisband nagebootst: Het ligament wordt aan de achterkant van het dijbeen gefixeerd door een lus over de botprocessus (sesambeentje) of een ankerpunt. Het tweede bevestigingspunt is een tunnel die in de voorkant van het onderbeen is geboord. De beste resultaten zijn waarschijnlijk gemeld met de Arthrex TightRope™-techniek waarbij speciale synthetische ligamenten worden gebruikt.
TTA en TPLO methode
Voor honden met een lichaamsgewicht van meer dan 10 kg worden de TPLO en de TTA methode toegepast. Hier wordt de mechanica van het onderbeen zodanig veranderd dat de kruisband overbodig wordt omdat de stuwkrachten in de knie worden verlegd.
Bij TTA (Tibial Tuberosity Advancement) wordt aan de voorkant een stuk van het scheenbeen afgesneden. Tussen dit stuk en de tibia wordt een afstandshouder geplaatst, waardoor een opening ontstaat. Het afgescheiden deel wordt met een plaat weer aan de tibia vastgemaakt. De mechanica van de knie wordt veranderd door TTA: De ligamenten van de knieschijf spannen zich aan tussen het dijbeen en het scheenbeen en houden ze samen. De nieuwe spleet verlengt de weg voor de ligamenten, zodat ze strak komen te staan. Zo trekken ze de dij verder naar voren. Het contactoppervlak van de dij is daar minder schuin. Hij glijdt niet meer naar achteren onder belasting, de kruisband wordt overbodig.
De TPLO (Tibial Plateau Leveling Osteotomy) volgt dezelfde verandering in mechanica. De kop van het scheenbeen wordt losgemaakt, naar achteren geschoven en vastgezet met een plaat. Ook hier wordt de hoek van de lageroppervlakken veranderd. Het dijbeen glijdt niet meer naar achteren onder belasting, en de kruisband is overbodig.
Dr. Tina Gebing, biologe en THP
Deel 2 over de kruisbandruptuur bij honden gaat over revalidatie en alternatieve behandelmethoden.