– de geheime moordenaar
Tot ongeveer twee decennia geleden wist men niet wat te doen met de term “oxidatieve stress”. Er werd echter keer op keer waargenomen dat binnen enkele seconden, vooral tijdens en na operaties, hele weefselcoupes stierven, d.w.z. genecrotiseerd, en dit kon niet worden verklaard. We weten nu het antwoord. De boosdoeners zijn zeer agressieve moleculen, vooral vrije radicalen, die verantwoordelijk zijn voor dit vernietigingswerk.
Het kan zijn dat u bij uw paard of hond al heeft ervaren dat er geen sluitende verklaring voor een ziekte kon worden gevonden. De dieren werden vervolgens behandeld met medicijnen, vaak met cortisonsupplementen en chemische ontstekingsremmers. Maar wie heeft aan oxidatieve stress gedacht, wie was er in ieder geval bij betrokken, waartegen met natuurlijke middelen iets gedaan kan worden. Het is dus goed om meer te weten over vrije radicalen en wat ze kunnen doen.
Oxidatieve stress is de oorzaak van veel ziekten
Het meest bedreigd zijn de vetten, die in elke cel aanwezig zijn als bouwstenen van het celmembraan, ze zijn geoxideerd, d.w.z. ranzig. De rode bloedcellen, waarvan de vliezen verstijven, lopen een bijzonder risico. Ze kunnen de haarvaten niet meer passeren, of bloedvaten beëindigen veel langzamer, met als gevolg dat de cellen niet meer voldoende zuurstof krijgen en de CO2 niet wordt afgevoerd en het weefsel verzuurt. De mitochondriën, de energiecentrales in de cellen, zijn ook extreem bedreigd. Hier komt de zuurstof vandaan en juist daarom worden hier de meeste vrije radicalen gevormd. Een gewond mitochondrion veroorzaakt apoptose, d.w.z. de zelfmoord van een cel. Vandaar de dood van weefseldelen.
Oxidatieve stress wordt nu verantwoordelijk gehouden voor veel ziekten, althans als trigger, en zeker als versterker.
Ze zijn betrokken bij alle ontstekingsprocessen. Bij kanker wordt het gezien als een gevolg van chromosoomschade veroorzaakt door vrije radicalen. De gevolgen zijn vernauwing van de bloedvaten, beschadiging van de immuuncellen, zwakte van het bindweefsel en degeneratie van het gewrichtskraakbeen, wat veel voorkomt bij honden en paarden, reumatische problemen, beschadiging van de alvleesklier en de lever. Bij veel huidaandoeningen is het waarschijnlijk dat ze betrokken zijn of de symptomen verergeren, zelfs als allergische reacties de oorzaak zijn.
De slijmvliezen van de bronchiën en het longweefsel worden ernstig aangetast. Dit is een gebied waar ziekten vaak voorkomen bij paarden.
Maar nu de vraag: wat zijn vrije radicalen en wat doen ze?
Elk atoom bestaat uit een atoomkern en elektronen die rond de kern draaien. Om dit beter te kunnen voorstellen, werd het eerder vergeleken met het model van ons zonnestelsel op basis van Bohr’s (Niels Bohr, fysicus, 1885 tot 1962) atomaire model. Nu willen elektronen nooit alleen rond de kern cirkelen, maar altijd in paren.
Maar als je alleen bent, probeer dan zo snel mogelijk een tweede elektron als partner te vinden om jezelf te neutraliseren, zodat je extreem reactief bent. In het geval van vrije radicalen is één elektron altijd ongepaard.
Zo’n vrije radicaal zal nu zo snel mogelijk een elektron uit zijn naburige molecuul rukken, zodat deze buurman op zijn beurt één elektron te weinig heeft en ook weer een elektron terugtrekt om samen te werken met het naastgelegen molecuul. Dit gaat tot wel duizend keer door. De gevolgen van dit proces staan bekend als oxidatieve stress. En aangezien er in het begin niet slechts één atoom is met een ongepaard elektron, maar meestal een zeer groot aantal, heeft dit domino-effect catastrofale gevolgen voor het lichaam, waaronder de dood van hele weefseldelen.
De natuur is wijs
Vrije radicalen hebben twee gezichten. Het zijn scherpe wapens als het gaat om celvernietiging. Is het daarom verrassend dat het leven van dit vermogen gebruik heeft gemaakt? Wanneer vrije radicalen de lichaamseigen cellen vernietigen, kunnen lichaamsvreemde cellen of moleculen dat ook. En dat is precies wat ze doen. De cellen van het immuunsysteem, de grote fagocyten, hebben de taak microben op te sporen en op te eten. Als je dit eenmaal hebt gedaan, maak je direct een groot aantal vrije radicalen aan: waterstofperoxide H2O2 en hydroxyl (OH) radicalen, waarmee ze het membraan van ingenomen bacteriën of schimmels vernietigen. Ook worden vrije radicalen geactiveerd tegen je eigen cellen als ze niet meer levensvatbaar zijn of tegen gedegenereerde cellen zoals kankercellen. Het zijn dus scherpe wapens in dienst van de gezondheid. Dat is de goede kant. En de andere: vrije radicalen hebben een ongericht effect, ze vallen alle structuren in hun directe omgeving aan, dus heel snel hun eigen gezonde celstructuren.
Wanneer en hoe ontstaan vrije radicalen?
De lijst met stoffen die radicalen genereren is lang: oppervlakteactieve stoffen en fosfaten in reinigingsmiddelen; veel van de chemicaliën waarmee we dagelijks te maken hebben, zoals formaldehyde, arseen en hexchlorofeen; Luchtverontreinigende stoffen zoals stikstofoxiden, zwaveldioxide, dieselroet en ozon. Zware metalen zoals cadmium, lood, kwik.
Er zijn vetverwijderaars zoals B. Waterstoftetrachloride, wiens taak het is om vrije radicalen te creëren om de vetten te vernietigen. Als zo’n ontvetter het lichaam binnendringt, of het nu via de huid, de maag of de luchtwegen is, doet het precies hetzelfde en schaadt zo de gezondheid.
Daarnaast is er stralingsblootstelling, ozon in de lucht, extreme hitte, oververhitting van het lichaam en het extreem grote aantal chemische stoffen in het milieu, waaronder de bekende dioxine, maar ook veel toevoegingen in voer. Een andere oorzaak is het voer zelf, als het bij hoge temperaturen en drukken is geproduceerd of als het door bestraling is geconserveerd. En last but not least, drugs moeten hier ook genoemd worden. Sommige eigenaren van gezelschapsdieren vergroten de gevaren door te roken. Alle rokers zouden moeten weten dat honderd biljoen vrije radicalen worden ingeademd in een enkele krachtige trekking in de longen. 100.000.000.000.000!
Ze beschadigen de slijmvliezen en longblaasjes direct, en het is voldoende als slechts een fractie ervan een kettingreactie veroorzaakt. Honden in huishoudens met rokers worden in het bijzonder blootgesteld aan hoge niveaus van stress. Degenen die zelf niet kunnen stoppen met roken, moeten hun dieren in ieder geval tegen dit gevaar beschermen.
Welke bescherming is er tegen vrije radicalen?
Stoffen met een antioxiderende werking moeten elektronen afgeven zonder zelf vrije radicalen te worden. Dit is de enige manier om verwondingen aan de cellen te voorkomen. Hiervoor heeft een goed gevoed lichaam verschillende beschermingsmechanismen ontwikkeld waarmee ongecontroleerde kettingreacties tijdig kunnen worden onderbroken. Een gezond en goed gevoed lichaam slaagt erin de productie en neutralisatie van vrije radicalen in balans te houden door middel van antioxidanten uit de voeding en lichaamseigen enzymen, een onstabiel evenwicht dat homeostase wordt genoemd. Ik noem dat innerlijke balans.
Endogene, d.w.z. lichaamseigen antioxidanten, zijn z. B. glutathionperoxidase (een enzym dat selenium bevat), superoxide-dismutase, catalase, maar ook urinezuur, transferrine (is ook een belangrijk bestanddeel van colostrum), co-enzym Q10, melatonine en andere. Vitamine C en E hebben een antioxiderende werking Veel secundaire plantensubstanties hebben een antioxiderende werking, zoals carotenoïden zoals bètacaroteen en lycopeen, daarna flavonoïden, anthocyanen, fyto-oestrogenen en saponinen.
Ze zitten bijvoorbeeld in rode wijnbladeren, tomaten, ginkgo, ginseng, Japanse pagode, boekweitkruid, in bessen, bladeren, zaden of wortels. Veel natuurlijke kleurstoffen doen dit. Ze komen vooral vaak voor in bloembladen, maar ook in herfstbladeren. Je zult namen tegenkomen als quercetine, lycopeen, luteïne, rutine, ginsenoside. Als je dit leest, ben je op de goede weg.
De genoemde actieve ingrediënten komen echter lang niet alleen voor in de zojuist genoemde planten. Veel planten in de tuin en de natuur bevatten radicale aaseters. Inheemse wilde planten bevatten rutine, bijvoorbeeld viooltje, sint-janskruid, vogelmuur of tuinplanten zoals wijnruit, bes en herderstasje.
Veel planten die in weilanden zouden moeten groeien, zijn rijk aan stoffen met een antioxiderende werking, maar komen alleen aan de rand van wegen voor, en zelfs daar nog maar zelden.
Paardeneigenaren moeten hier wakker worden. Een dagelijkse portie kruiden is onmisbaar voor de gezondheid bij slechte weilanden en eenzijdig hooi. Hondenbezitters moeten zich ervan bewust zijn dat vlees van eenzijdig gevoerd vee van beroerde kwaliteit is. Vers vlees en conserven kun je het beste beoordelen als je de fabrikant kent, het hem kunt vragen en je hem als eerlijk en betrouwbaar beschouwt. Dit wordt erg moeilijk met droogvoer. Voorzichtigheid is dus geboden.
Klaus-Rainer Töllner, bioloog